Een overlijden betekent afscheid nemen, afscheid nemen van iemand die je dierbaar is. Dat brengt veel verdriet met zich mee, maar ook gevoelens van warmte en dankbaarheid aan de herinnering van de overledene.
Volgens Lies Oosterveld uit Venlo, actief als zelfstandig uitvaartondernemer, kunnen die uiteenlopende emoties, zeker na verloop van tijd, als een verrijkende ervaring worden gezien. "Vooral als de nabestaanden nauw betrokken worden bij het stervensproces en de uitvaart."
Toen haar moeder in 1999 overleed, verzorgde Lies Oosterveld de uitvaart en daarmee begon haar loopbaan in de uitvaartbranche. Inmiddels tien jaar en tal van uitvaarten verder heeft ze een heel eigen manier van werken ontwikkeld. Ze heeft gekozen voor een aanpak waarin de regie nemen en spontaniteit elkaar niet uitsluiten en waarin ze streeft naar een actieve rol voor de directe nabestaanden. "Verdrietig zijn is vanzelfsprekend, maar laat het niet de overhand krijgen en leiden tot passiviteit. In de periode rond de uitvaart kijk je terug op het leven van de overledene, die moet centraal staan. Uiteindelijk heeft dat een positieve invloed op de rouwverwerking van de nabestaanden."
Het is een benadering waar nog wel eens aan voorbij wordt gegaan, heeft Lies Oosterveld tot haar spijt moeten constateren. Ze vindt dat de aandacht meer naar degene die gestorven is moet uitgaan. "Ik ben er dan ook op de eerste plaats voor de overledene. Soms heb ik al met iemand contact gehad voor zijn of haar overlijden en weet ik wat de wensen zijn. In andere situaties probeer ik dat te achterhalen uit gesprekken met de familie. Op die manier wil ik de persoonlijkheid van de overledene tijdens de uitvaart naar voren halen." Zoals gezegd gebeurt dat veelal door de nabestaanden er nauw bij te betrekken. Als onafhankelijke partij legt Lies Oosterveld de mensen alternatieven voor, stelt ze voor om samen de overledene te verzorgen en stimuleert ze hen na te denken over een passende tekst of toespraak. "Het blijkt achteraf dat veel mensen blij zijn met de eigen inbreng tijdens de uitvaart.
Zelf achten ze zich daar, in eerste instantie, niet toe in staat. En daar begint mijn rol, met opbouwende opmerkingen, met het schenken van vertrouwen in eigen kunnen."
Ze hoopt dan ook dat ze met haar aanpak bereikt dat mensen anders, dieper over de dood gaan nadenken.
Want daarin is een proces van vervlakking opgetreden, vindt ze. "Rouwen is verwerken, maar ook werken.
De dood, een uitvaart, het is een keerpunt in een leven. Handel daar ook naar. Ervaar naast je verdriet ook andere emoties. Stel je niet de vraag waarom iemand is overleden als je daar direct een pasklaar antwoord
op wilt, maar laat die vraag het begin van een zoektocht zijn.
Door er over na te denken, door je bijvoorbeeld te verdiepen in hoe andere culturen met de dood omgaan,
kan het overlijden van iemand een bijzondere levenservaring worden."
Het is het woord 'gevoelens' dat tijdens ons gesprek regelmatig valt. De aanwezigheid ervan, maar eveneens
de afwezigheid ervan op momenten dat de dood ter sprake komt. "We willen het taboe rond de dood zo graag doorbreken, maar dat gebeurt volgens mij vaak op de verkeerde manier. Met platte televisieprogramma's,
met op sensatie gerichte berichtgevingen, dat vind ik jammer." Het past niet in de wijze waarop Lies Oosterveld
naar de dood en de uitvaart kijkt. En dat geldt net zomin voor de wijze waarop de uitvaartbranche zich momenteel een kwaliteitspredicaat aanmeet. "Bedrijven geven zichzelf een keurmerk. Dat kost veel geld; bovendien zijn er nauwelijks beoordelingscriteria aan verbonden. Dan heeft zo'n keurmerk voor mij geen waarde en ga ik liever uit van mijn eigen kwaliteitseisen."
Die heel strikt zijn, zegt ze tot slot, want ze is een perfectionist.
"Na een uitvaart volgt altijd een evaluatie. Ik vind het belangrijk dat de nabestaanden met een goed gevoel op de uitvaart en de samenwerking terug kunnen kijken, maar ook dat ze aangeven wat beter of anders had gekund, zodat ik mijn werkwijze kan verfijnen. Want zelf wil ik dat goede gevoel uiteindelijk ook ervaren. En ik streef ernaar dat te bereiken door samen met hen voor een waardige en hoogwaardige uitvaart te zorgen."
Dagblad De Limburger, oktober 2009
